Thời gian gần đây, thị trường vàng trong nước chứng kiến một bước tiến đáng chú ý khi hai ngân hàng lớn là Vietcombank và Techcombank chính thức đề xuất được thuê đơn vị bên ngoài gia công sản xuất vàng miếng. Việc này xuất phát từ dự thảo Nghị định 232 về quản lý hoạt động kinh doanh vàng, theo đó cơ chế độc quyền sản xuất vàng miếng của nhà nước đã được bãi bỏ.
Với đề xuất này, các ngân hàng thương mại mong muốn được tham gia sâu hơn vào chuỗi sản xuất vàng miếng, đồng thời thúc đẩy cạnh tranh và minh bạch hơn trong ngành vàng. Điều này đặt ra nhiều vấn đề quan trọng về quy định, giám sát, quản lý chất lượng và trách nhiệm pháp lý của các bên liên quan.
Một trong những nội dung đáng chú ý trong đề xuất là việc cho phép ngân hàng thuê gia công sản xuất vàng miếng trong nước hoặc nước ngoài. Vietcombank và Techcombank nhấn mạnh rằng do ngân hàng cần thời gian để xây dựng hệ thống sản xuất riêng, nên cho phép thuê gia công sẽ giảm tải áp lực và giúp các ngân hàng sớm tham gia vào khâu này.
Tuy nhiên, việc thuê gia công tại nước ngoài cũng đặt ra không ít thách thức. Nếu lựa chọn thuê bên ngoài quốc gia, ngân hàng và doanh nghiệp trong nước sẽ khó có điều kiện giám sát trực tiếp quy trình sản xuất. Vì vậy, hai nhà băng đã đề nghị Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN) hướng dẫn thêm về yêu cầu giám sát, quản lý chất lượng đối với trường hợp thuê gia công nước ngoài.
Tìm hiểu thêm: Giá neo (price anchoring) là gì? Tác dụng của chiến thuật neo giá
Theo NHNN, vấn đề gia công vàng miếng trong nước hay nước ngoài đã được pháp luật như Luật Thương mại 2005 và Luật Quản lý ngoại thương đề cập. Đồng thời, theo Nghị định 232, doanh nghiệp và ngân hàng chịu hoàn toàn trách nhiệm về vàng miếng do mình sản xuất hoặc thuê gia công. Họ phải công bố tiêu chuẩn áp dụng, khối lượng, hàm lượng vàng của sản phẩm.
Mục tiêu của việc bãi bỏ cơ chế độc quyền và mở ra cơ hội thuê gia công cho ngân hàng thương mại nằm ở việc tạo tính cạnh tranh và minh bạch hơn cho thị trường vàng trong nước. Việc này được kì vọng sẽ giúp giá vàng trong nước hạ nhiệt, gần hơn với giá quốc tế — một trong những vấn đề gây quan ngại lâu nay.
Tuy nhiên, để thực hiện được đề xuất này còn đòi hỏi nhiều điều kiện thuận lợi và sự chuẩn bị kỹ lưỡng từ phía các ngân hàng. Trước khi tự sản xuất hoặc thuê gia công, ngân hàng cần xây dựng tài liệu kinh doanh, chuẩn bị cơ sở vật chất, nguồn nhân lực và dây chuyền sản xuất đáp ứng tiêu chuẩn. Vietcombank và Techcombank đã nêu rõ rằng “trong giai đoạn hoàn thiện hệ thống tự sản xuất, việc cho phép thuê gia công tại đơn vị đủ điều kiện sẽ góp phần giảm tải áp lực cho các ngân hàng”.
Bên cạnh đó, các ngân hàng khác như BIDV, Agribank, MB và VietinBank cũng đưa ra những kiến nghị bổ sung. Ví dụ, BIDV muốn có hướng dẫn riêng cho phép mua bán vàng tài khoản ở nước ngoài để cân bằng trạng thái vàng vật chất. Agribank đề xuất cho phép giao dịch vàng trên tài khoản và các sản phẩm phái sinh. MB kiến nghị sử dụng vàng nguyên liệu khai thác hoặc tinh luyện trong nước làm đầu vào sản xuất vàng miếng. VietinBank đề nghị quy định cụ thể hơn về tài liệu chứng minh nguồn gốc vàng.
Một doanh nghiệp lớn trong ngành vàng là DOJI cũng góp ý: hiện Thông tư hướng dẫn chưa có quy định về việc cấp giấy phép tạm xuất vàng nguyên liệu để gia công thành phẩm tại nước ngoài. Tuy nhiên, theo NHNN, theo Nghị định 232 sửa đổi, doanh nghiệp và tổ chức tín dụng không được phép xuất khẩu vàng nguyên liệu.
Về mặt thời gian hiệu lực, Nghị định 232 đã có hiệu lực từ ngày 10/10. Điều này đánh dấu bước chuyển đổi lớn trong quản lý hoạt động kinh doanh vàng: từ cơ chế độc quyền sang mở cửa hơn với nhiều chủ thể tham gia. NHNN sẽ cấp hạn mức, giấy phép từng lần cho doanh nghiệp, ngân hàng thương mại đáp ứng điều kiện xuất khẩu, nhập khẩu vàng miếng, và giấy phép từng lần để nhập khẩu vàng nguyên liệu.
Tuy nhiên, đến thời điểm hiện tại, NHNN vẫn chưa công bố thông tin chính thức về các đơn vị được cấp phép sản xuất vàng miếng.
Đi vào phân tích sâu hơn, việc các ngân hàng đề xuất được thuê gia công sản xuất vàng miếng mang lại nhiều lợi ích rõ ràng. Thứ nhất, ngân hàng có thể tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị sản xuất vàng miếng – từ khâu chế tác đến phân phối. Nhờ đó, ngân hàng sẽ chủ động hơn trong việc kiểm soát chất lượng, định giá và cung ứng sản phẩm vàng miếng đến khách hàng. Thứ hai, việc thuê gia công giúp các ngân hàng giảm thiểu chi phí đầu tư ban đầu lớn cho dây chuyền sản xuất. Khi hệ thống sản xuất nội bộ chưa hoàn thiện, ngân hàng có thể hợp tác với đơn vị gia công đủ điều kiện để nhanh chóng tung sản phẩm ra thị trường. Thứ ba, việc mở rộng chủ thể sản xuất vàng miếng sẽ làm gia tăng cạnh tranh, từ đó có thể giúp giá vàng trong nước tiệm cận hơn giá thế giới, giảm chênh lệch và nâng cao quyền lợi của nhà đầu tư, người dân.
Bên cạnh lợi ích, đề xuất này cũng đặt ra nhiều lưu ý và rủi ro. Việc thuê gia công ở nước ngoài nếu không được giám sát chặt chẽ sẽ làm giảm khả năng kiểm định nguồn gốc, tiêu chuẩn và hàm lượng vàng. Điều này có thể làm ảnh hưởng đến uy tín sản phẩm vàng miếng và niềm tin của khách hàng. Do đó, việc ban hành hướng dẫn rõ ràng từ phía cơ quan quản lý là vô cùng cần thiết. NHNN cũng đã lưu ý rằng doanh nghiệp và ngân hàng phải công bố rõ tiêu chuẩn áp dụng, khối lượng và hàm lượng vàng của sản phẩm. Trách nhiệm sản phẩm thuộc về bên sản xuất hoặc thuê gia công.
Ngoài ra, khi ngân hàng tham gia sản xuất hoặc thuê gia công vàng miếng, thì việc quản lý nguồn nguyên liệu, đầu vào, dây chuyền sản xuất, trang thiết bị, kiểm định chất lượng… đều phải đáp ứng tiêu chuẩn cao hơn. Ngân hàng nếu thiếu sự chuẩn bị sẽ gặp khó khăn trong việc kiểm soát và đáp ứng yêu cầu của luật pháp mới. Vì vậy, việc thuê gia công chỉ là bước chuyển tiếp; mục tiêu cuối cùng vẫn là ngân hàng hoàn thiện dây chuyền và chủ động sản xuất.
Để tận dụng tốt cơ hội này, ngân hàng và cơ quan quản lý cần phối hợp chặt chẽ. Ngân hàng nên xây dựng kế hoạch rõ ràng về việc thuê gia công — lựa chọn đơn vị uy tín, có khả năng giám sát, kiểm định, minh bạch trong hoạt động sản xuất. Đồng thời, ngân hàng cần chuẩn bị đầy đủ tài liệu nguồn gốc vàng, hồ sơ sản xuất, kiểm định hàm lượng, tiêu chuẩn chất lượng như đã được nêu. Cơ quan quản lý cần ban hành hướng dẫn cụ thể, cập nhật thông tư, để tạo khung pháp lý vững chắc cho hoạt động thuê gia công và sản xuất vàng miếng của ngân hàng.
Từ góc nhìn thị trường, nếu cơ chế mới này được thực hiện hiệu quả, sẽ mở ra một kỷ nguyên mới cho sản xuất vàng miếng tại Việt Nam. Thay vì chỉ có một nhà sản xuất độc quyền, nay nhiều ngân hàng, doanh nghiệp sẽ tham gia và cạnh tranh, từ đó mà đa dạng hóa sản phẩm, nâng cao chất lượng và bảo vệ tốt hơn quyền lợi người sở hữu vàng miếng. Dù vẫn còn một số vướng mắc về quy định và chuẩn bị, nhưng xu hướng mở cửa và gia công vàng miếng là một bước đi tích cực trong bối cảnh giá vàng quốc tế đang biến động mạnh và thị trường trong nước luôn đòi hỏi sự minh bạch và cạnh tranh hơn.
Tóm lại, việc các ngân hàng lớn đề xuất được thuê gia công sản xuất vàng miếng là tín hiệu tích cực trong tiến trình cơ cấu lại quản lý thị trường vàng. Đây không chỉ là cơ hội cho ngân hàng mà còn mang đến lợi ích cho toàn bộ thị trường vàng và người tiêu dùng. Với việc triển khai khung pháp lý phù hợp và sự chuẩn bị kỹ lưỡng, cơ chế thuê gia công sản xuất vàng miếng có thể giúp ngành vàng trong nước bước vào giai đoạn phát triển bền vững hơn. Việc này đồng thời cũng đặt ra nhiệm vụ lớn cho ngân hàng, doanh nghiệp và cơ quan quản lý để đảm bảo rằng vàng miếng lưu thông trên thị trường là sản phẩm đáp ứng tiêu chuẩn, minh bạch, đáng tin cậy đối với người dân và nhà đầu tư.