Trong bối cảnh căng thẳng thương mại giữa các nền kinh tế lớn như Mỹ và Trung Quốc vẫn chưa có dấu hiệu hạ nhiệt, khu vực Đông Nam Á đang nổi lên như một điểm đến hấp dẫn cho các nhà đầu tư toàn cầu. Chiến tranh thương mại thúc đẩy làn sóng đầu tư vào Đông Nam Á, tạo nên một xu hướng dịch chuyển dòng vốn và chuỗi cung ứng sản xuất chưa từng có trong vài thập kỷ gần đây.
Sự chuyển dịch chuỗi cung ứng toàn cầu
Chiến tranh thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc đã khiến nhiều doanh nghiệp đa quốc gia phải cân nhắc lại vị trí đặt nhà máy và trung tâm sản xuất. Với mức thuế quan cao áp dụng lên hàng hóa Trung Quốc, các công ty muốn giảm thiểu rủi ro và chi phí đã bắt đầu tìm kiếm những thị trường thay thế để đặt cơ sở sản xuất. Đông Nam Á với dân số trẻ, chi phí lao động cạnh tranh và vị trí địa lý thuận lợi đã trở thành lựa chọn hàng đầu.
Các quốc gia như Việt Nam, Thái Lan, Indonesia và Malaysia đã chứng kiến dòng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) tăng trưởng mạnh mẽ trong vài năm trở lại đây. Đặc biệt, Việt Nam nổi lên như một trung tâm sản xuất thay thế đáng tin cậy cho Trung Quốc, khi hàng loạt tập đoàn công nghệ lớn như Apple, Samsung, Foxconn hay Intel đẩy mạnh đầu tư mở rộng sản xuất tại đây.
Lợi thế cạnh tranh của Đông Nam Á
Một trong những yếu tố giúp Đông Nam Á trở thành điểm sáng đầu tư chính là sự ổn định về chính trị và môi trường kinh doanh ngày càng cải thiện. Nhiều quốc gia trong khu vực đã có những bước tiến lớn trong cải cách thủ tục hành chính, tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp nước ngoài đầu tư và mở rộng hoạt động.
Bên cạnh đó, việc ký kết nhiều hiệp định thương mại tự do (FTA), trong đó có Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) và Hiệp định RCEP, đã giúp Đông Nam Á trở thành trung tâm kết nối thương mại toàn cầu. Điều này càng củng cố niềm tin của các nhà đầu tư vào triển vọng phát triển dài hạn của khu vực.
Ngoài ra, sự phát triển nhanh chóng của hạ tầng giao thông, logistics và công nghệ số tại các quốc gia trong khu vực cũng là yếu tố không thể bỏ qua. Các chính phủ trong khu vực đang đẩy mạnh đầu tư vào cơ sở hạ tầng để bắt kịp làn sóng dịch chuyển đầu tư và đáp ứng nhu cầu sản xuất ngày càng cao của doanh nghiệp nước ngoài.
Việt Nam hưởng lợi rõ rệt từ chiến tranh thương mại
Trong số các quốc gia Đông Nam Á, Việt Nam là cái tên nổi bật nhất khi liên tục dẫn đầu về thu hút vốn FDI trong những năm gần đây. Nhiều báo cáo cho thấy Việt Nam không chỉ là điểm đến thay thế lý tưởng cho các nhà máy Trung Quốc, mà còn là quốc gia có tiềm năng tăng trưởng sản xuất và xuất khẩu mạnh mẽ nhờ chiến lược hội nhập kinh tế sâu rộng.
Chính phủ Việt Nam đã nhanh chóng tận dụng cơ hội này bằng cách đẩy mạnh cải cách thể chế, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực và khuyến khích đầu tư vào các ngành công nghệ cao. Kết quả là nhiều tập đoàn toàn cầu đã chọn Việt Nam là trung tâm sản xuất chiến lược, từ lĩnh vực điện tử, linh kiện, dệt may cho đến sản phẩm công nghệ cao.
Ngoài ra, Việt Nam cũng ghi nhận sự gia tăng trong xuất khẩu sang các thị trường lớn như Mỹ và châu Âu, phần lớn là nhờ vào việc thay thế một phần hàng hóa từng được sản xuất tại Trung Quốc. Đây là một minh chứng rõ ràng cho việc chiến tranh thương mại thúc đẩy làn sóng đầu tư vào Đông Nam Á, trong đó Việt Nam là bên hưởng lợi trực tiếp.
Thách thức đi kèm với cơ hội
Mặc dù làn sóng đầu tư mới mang lại nhiều cơ hội cho khu vực, nhưng các quốc gia Đông Nam Á cũng đang đối mặt với không ít thách thức. Cạnh tranh nội khối về thu hút đầu tư ngày càng gay gắt, đòi hỏi mỗi quốc gia phải không ngừng cải thiện môi trường đầu tư, chính sách thuế và hạ tầng để giữ chân doanh nghiệp.
Ngoài ra, chất lượng nguồn nhân lực và năng lực quản lý cũng là một vấn đề cần được quan tâm. Nhiều doanh nghiệp vẫn gặp khó khăn trong việc tìm kiếm lao động có tay nghề cao và khả năng thích nghi nhanh với công nghệ mới. Điều này yêu cầu các chính phủ trong khu vực phải đầu tư mạnh mẽ hơn vào giáo dục, đào tạo và phát triển nguồn nhân lực chất lượng.
Bên cạnh đó, sự phụ thuộc quá mức vào FDI cũng có thể khiến nền kinh tế trở nên dễ bị tổn thương trước những biến động từ bên ngoài. Do đó, các quốc gia cần phát triển song song doanh nghiệp trong nước, hỗ trợ đổi mới sáng tạo và nâng cao năng lực cạnh tranh nội địa.
Tương lai của khu vực trong trật tự kinh tế mới
Với xu hướng dịch chuyển chuỗi cung ứng toàn cầu tiếp tục diễn ra, Đông Nam Á nhiều khả năng sẽ giữ vai trò trung tâm trong cấu trúc kinh tế mới sau đại dịch và căng thẳng địa chính trị. Để tận dụng triệt để cơ hội này, các quốc gia trong khu vực cần phối hợp chặt chẽ hơn, hướng tới mục tiêu phát triển bền vững và nâng cao giá trị gia tăng trong sản xuất.
Chiến tranh thương mại có thể là nguyên nhân khởi phát, nhưng chính năng lực thích ứng, sự linh hoạt trong chính sách và quyết tâm cải cách mới là yếu tố then chốt giúp Đông Nam Á giữ vững vị trí trong mắt các nhà đầu tư toàn cầu.
Không thể phủ nhận rằng chiến tranh thương mại thúc đẩy làn sóng đầu tư vào Đông Nam Á, mở ra một kỷ nguyên mới cho sự phát triển kinh tế trong khu vực. Tuy nhiên, để biến cơ hội thành thành công lâu dài, các quốc gia Đông Nam Á cần hành động đồng bộ, không ngừng nâng cao năng lực cạnh tranh và đầu tư vào những yếu tố cốt lõi như con người, công nghệ và hạ tầng. Khi đó, Đông Nam Á không chỉ là điểm đến thay thế cho Trung Quốc, mà sẽ trở thành một trung tâm sản xuất và đầu tư toàn cầu thực sự.